Winst maken uit armoede? Heeft een bedrijf dat groeit dankzij armoede nog bestaansrecht?

Oxfam heeft onlangs berekend dat het inkomen van de tien rijkste mannen is verdubbeld tijdens de coronapandemie. Tegelijkertijd, 160 miljoen mensen vervielen in armoede.

Nog afgezien van de negatieve gevolgen van deze flagrante financiële ongelijkheid, is absolute armoede op de werkvloer en bij leveranciers een groeiend probleem voor bedrijven. Wordt er een leefbaar loon uitbetaald, voor ingehuurde werknemers, of een leefbaar inkomen voor zzp'ers en ondernemers? Is het bedrag dat men ontvangt voldoende om een huishouden in de basisbehoefte te voorzien?

230.000 werkende armen in Nederland

Laten we inzoomen op het probleem. Ongeveer 9,2% van de wereld, of 711 miljoen mensen, leven voor minder dan $1.90 per dag. Wereldwijd is het armoedepercentage op het platteland 17.2%, meer dan 3 keer hoger dan in stedelijke gebieden. De wereld zet zich in voor het uitroeien van extreme armoede tegen 2030 door middel van de Sustainable Development Goals. Prognoses suggereren dat we niet op de goede weg zijn. Als de trends zich voortzetten, zullen er naar schatting nog 500 miljoen mensen in wonen extreme armoede in 2030.

In Nederland hebben we ongeveer 230.000 werkende armen. Dit aandeel van de beroepsbevolking is de afgelopen jaren toegenomen. 24% van Nederlandse huishoudens is financieel ongezond. Er is ook grote ongelijkheid – een op de dertien kinderen groeit op in armoede en een op de dertien volwassenen is een rijke miljonair uitgedrukt in dollars.

Financieel risico voor bedrijven

Leefbaar loon en leefbaar inkomen zijn niet alleen ongewenst, maar ook een financieel risico voor bedrijven. De Nederlandse overheid ontwikkelt momenteel mensenrechtenwetgeving, waarbij een bijdrage aan armoede in waardeketens zeer waarschijnlijk als illegaal wordt gezien. Duitsland heeft al zo'n stap gezet, waar grote bedrijven zal 2% . moeten betalen van hun omzet in boetes vanaf 2023. Dat gebeurt voor bedrijven als Volkswagen, Siemens en Aldi. En het Europees Parlement heeft met een overweldigende meerderheid de continentale wetgeving goedgekeurd.

In Nederland houdt de Arbeidsinspectie toezicht op onderbetaling en verdiensten. Honderdduizenden mensen uit Oost- en Midden-Europa werken in Nederland, voornamelijk in magazijnen, kassen en velden. Alleen al uit Polen 180 duizend mensen krijgen vaak het minimumloon. Daarnaast is het mogelijk dat de arbeidswetgeving verandert. Denk aan de rechtszaak van de Hongaarse vrachtwagenchauffeurs tegen een Nederlands transportbedrijf om loon met terugwerkende kracht te ontvangen volgens een Nederlandse cao. Of die van FNV tegen onderverdiensten van Uber-chauffeurs die – net als in andere Europese landen – hier ook als werknemer en niet meer als zelfstandige te zien zijn.

Meet de impact van uw waardeketen op armoede

Bedrijven hebben een manier nodig om hun impact op armoede en armoedebestrijding te meten, te monitoren en te communiceren, voor hun directe activiteiten en hun waardeketen.

Hoe kun je een rol spelen als CFO?

1. Armoedeprestaties opnemen in controle- en rapportagesystemen. Kijk naar de huidige onderbetaling en onderbetaling, formuleer een heldere visie om dit terug naar nul te brengen. Kijk zowel naar uw bedrijfsvoering als naar uw supply chain. Wie staat onderaan de inkomensverdeling? Krijgen ze genoeg om in hun onderhoud te voorzien? Zijn er jongeren die fulltime werken voor het minimumloon in grote steden, waar de huren hoog zijn? Kleine boeren die de eindjes niet aan elkaar kunnen knopen terwijl ze fulltime werken? Voor data kun je naast HR-informatie ook lokale data verzamelen over kosten voor huisvesting, vervoer en voeding, bijvoorbeeld via statistiekbureaus. Is het een groter bedrijf in meerdere landen, dan zijn de gegevens moeilijker te verzamelen. Identificeer de kennishiaten voor zowel de bedrijfsvoering als de toeleveringsketen. Hiervoor is een brede beschikbaarheid van databronnen, bijvoorbeeld: landspecifieke gegevens van de Wereldbank, gebiedsspecifieke schattingen van de Wereldwijde coalitie voor leefbaar loon, sectorspecifieke schattingen van verschillende landen van True Price, en gevalideerde gegevens van het Impact Institute Global Impact Database. Voorbeelden van rapporten waarin armoedebijdragen zijn gerapporteerd, vindt u in de Impactrapport van ABN AMRO (p.21) en het rapport over de True Price of cacao door Tony Chocolonely.

2. Bevindingen vertalen naar de business. Bedrijven kunnen op verschillende manieren bijdragen aan het uitroeien van armoede: door in te spelen op lonen en arbeidsomstandigheden in de toeleveringsketen (bijv. bevordering van arbeidsrechten), in de markt (bijv. inclusieve producten en diensten) en in de externe werkomgeving (bijv. transparante belastingbetaling en impactbeleggen). Daarnaast bouw je bewustzijn en begrip op bij consumenten, zowel intern als extern, over hoe zij bijdragen aan een beter bestaan. Tony Chocolonely is hier een goed voorbeeld van en wist de toegevoegde waarde en prijspremie te communiceren om een hogere prijs te betalen aan cacaoboeren.

3. Toon toonaangevend leiderschap in de sector. Bedrijven hebben de macht om met praktische oplossingen barrières weg te nemen, de kloof met het leefbaar loon te dichten en de kosten eerlijk te verdelen. Zij moeten ervoor zorgen dat de gecreëerde waarde de medewerkers bereikt. Door transparante rapportage kunnen ze informatie over de voortgang delen en kansen creëren voor gemeenschappelijk leren, terwijl ze nieuwe manieren vinden om een leefbaar loon te bereiken. Of u nu een corporate of een klein bedrijf bent, uw organisatie kan hierin een rol spelen. Kijk bijvoorbeeld naar Unilever die een nieuw doel stelt in zijn waardeketen, namelijk 100% leefbaar loon of inkomen in 2030. Of kleine bedrijven over de hele wereld die Fairtrade-gecertificeerd worden en zich zo committeren aan het betalen van een leefbaar loon aan hun werknemers.

Bedrijven kunnen helpen armoede uit te bannen. Wereldwijd kan dit leiden tot sterkere economieën en stabiele samenlevingen, met enorme groeimogelijkheden in bestaande en nieuwe markten.

Voormalig DSM-topman Feike Sijbesma zei dat een bedrijf niet succesvol kan zijn in een falende wereld. Binnenkort zou dit letterlijk het geval kunnen zijn: een bedrijf met armoede heeft geen bestaansrecht meer.